Monday, April 21, 2008

Προσκύνημα στο Φανάρι



Constantinople now Istanbul has a long history. It served as the capital of the Eastern Roman Empire, also known as the Byzantine Empire until 1453. The historic areas of the city were added to the Unesco World Heritage list in 1985.

The location of Byzantium attracted Constantine the Great and in 330 he refounded it as Nova Roma, or Constantinoupolis after himself. The name Nova Roma never came into common use.

Constantinople plays an important role as the crossing point between two continents (Europe and Asia). At this strategic position, Constantinoupolis was able to control the route between Asia and Europe, as well as the passage from the Mediterranean Sea to the Efxinos Pontos (Black Sea).

In Byzantine times the Greeks called Constantinople i Poli ("The City"), since it was the centre of the Greek world and for most of the Byzantine period, the largest city in Europe.

This empire was distinctly Greek in culture, and became the centre of Greek Orthodox Christianity after an earlier split with Rome, and was adorned with many magnificent churches, including Hagia Sophia, once the world's largest cathedral. The seat of the Patriarch of Constantinople, spiritual leader of the Eastern Orthodox Church, remains.

The name ‘Istanbul’ comes from the Greek phrase ‘eis tin polin’ which meant ‘in the city’. The original Constantinople was surrounded by seven hills, just like Rome.

The Ayia Sophia near the Sea of Marmara, was originally a church, but was converted into a mosque in 1453, and in 1932 into a museum. It would take 10 centuries before any architects dared to challenge its size, but the without full success.

AYIA SOFIA


Του Σπύρου Αθανασιάδη
Δημοσιογράφου

Mετά από 35 χρόνια βρέθηκα στην Πόλη. Πατούσα το έδαφος της Κωνσταντινούπολης, της πόλης που γεννήθηκα. Κι όπως ήταν φυσικό, ήθελα να δω το σπίτι στο οποίο είδα το φως της ζωής, να επισκεφτώ τον τάφο του πατέρα μου, να περάσω από τα σχολεία που σπούδασα. Περισσότερο όμως από όλα, ήθελα να επισκεφθώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο Φανάρι. Κι αυτό έκανα. Για να φύγω μετά με ανάμικτα συναισθήματα.


Η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, ο Φάρος της Ορθοδοξίας και του απανταχού Ελληνισμού, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως περνά μια ακόμη δύσκολη περίοδο στην προσπάθειά του να κρατηθεί στην έδρα του, που δεν είναι άλλη – που δεν πρέπει να είναι άλλη – από την Πόλη των Πόλεων, τη Βασιλεύουσα, την του Κωνσταντίνου Πόλη, τη Βασιλίδα των Πόλεων, την Επτάλοφο.

Βρέθηκα στην Πόλη πριν ένα περίπου μήνα για να παρακολουθήσω τις εργασίες της Διάσκεψης Κορυφής του ΟΑΣΕ. Ύστερα από 35 χρόνια πατούσα το έδαφος της γενέτειράς μου Κωνσταντινούπολης και αυτό που οπωσδήποτε ήθελα ήταν να δω το σπίτι που γεννήθηκα και μεγάλωσα, να επισκεφθώ τον τάφο του πατέρα μου αλλά και τόσα άλλα. Πιο πολύ όμως σίγουρα ήθελα να επισκεφθώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο Φανάρι.

Όταν το 1965 αναγκάστηκα να εγκαταλείψω την Πόλη, τα γραφεία – μεταξύ των οποίων και αυτό του Οικουμενικού Πατριάρχη – και οι υπηρεσίες του Πατριαρχείου στεγάζονταν στα δύο κτίρια της δυτικής ομάδας, αφού τα τέσσερα κτίρια της κεντρικής ομάδας αποτεφρώθηκαν ολοκληρωτικά λόγω πυρκαγιάς, που προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα, το Σεπτέμβριο του 1941.


Για μισό περίπου αιώνα οι τουρκικές Αρχές αρνούνταν να δώσουν την απαιτούμενη άδεια ανακαίνισης του Πατριαρχείου. Επί Δημητρίου εξασφαλίστηκε η άδεια και δαπάναις του ευεργέτη Αγγελοπούλου (1989) ανακαινίστηκε και σήμερα προβάλλει με τη μεγαλοπρέπεια που του αρμόζει, σε μικρή απόσταση από τα νερά του Κερατίου. Όσο και αν οι Τούρκοι έχουν υποβαθμίσει τη συνοικία του Φαναριού, το Πατριαρχείο μένει εκεί για να φωτίζει του Ορθόδοξους, σε πείσμα των αλλοθρήσκων που έχουν θέσει ως στόχο τους την απομάκρυνση του πατριαρχικού θρόνου από την Πόλη.

Η πρώτη, λοιπόν, επίσκεψη στην πόλη μου ήταν το Φανάρι όπου θαύμασα το ανακαινισθέν Μέγαρο και προσκύνησα στον Άγιο Γεώργιο. Στον ίδιο χώρο ξαναβρέθηκα μετά από τρεις μέρες, όπου φιλοξενηθήκαμε στο γραφείο του Παναγιότατου.


Η ιστορία του θρόνου

Σε τρεις περιόδους βλέπω να εξελίσσεται η ιστορία του Οικουμενικού Θρόνου। Η πρώτη περίοδος αφορά την Βυζαντινή (330 – 1453). Την περίοδο αυτή Πατριαρχικός Ναός είναι ο Ναός της του Θεού Σοφίας (σήμερα μουσείο). Όταν οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Πόλη (1204), υποχρέωσαν τον Πατριάρχη να μεταφέρει τον Οικουμενικό Θρόνο εκτός Πόλεως, στη Νίκαια η οποία αναδείχθηκε σε πρωτεύουσα του κράτους της Νίκαιας. Στην πόλη αυτή έμεινε το Πατριαρχείο μέχρι το 1261 οπότε επανακτήθηκε η Πόλη. Η δεύτερη φάση έχει ως αφετηρία την Άλωση (1453) με τα γνωστά δεινά, θύελλες, διωγμούς, γενοκτονίες, απαγχονισμούς... Μέχρι το 1923 που αρχίζει η Τρίτη περίοδος το Πατριαρχείο αναγκάστηκε να μεταστεγασθεί αρκετές φορές. Μετά το Ναό του Θεού της Σοφίας, Πατριαρχικός Ναός έγινε ο Ναός των Αγίων Αποστόλων (1453 – 1456) και στη συνέχεια η Μονή Παμμακάριστου (1456 – 1587). Ο Πατριαρχικός αυτός Ναός μετετράπηκε σε τζαμί από τον Μουράτ τον Γ΄ (1574 – 1595). Ακολουθεί ο ναός της Θεοτόκου Παραμυθίας (1587), ο ναός του Αγίου Δημητρίου Ξυλόπορτας (1597) και τέλος ο σημερινός Πατριαρχικός Ναός του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι (1599). Στο ναό αυτό ο Οικουμενικός Θρόνος μεταφέρθηκε επί Πατριαρχίας Ματθαίου του Β΄ (1598 – 1602).


Στην πύλη του Πατριαρχείου μας οι Οθωμανοί απαγχόνισαν τον Γρηγόριο τον Ε΄ (10.4.1821 ημέρα του Πάσχα).


Από τότε η πύλη αυτή παραμένει κλειστή ενώ όσοι Τούρκοι θέλουν να διαδηλώσουν την αντίθεσή τους στην πολιτική της Ελλάδας ή να καταδικάσουν κάποιο γεγονός που σχετίζεται με την Κύπρο ή Ελλάδα, μεταβαίνουν στο χώρο αυτό και καταθέτουν μαύρο στεφάνι.

Σήμερα η είσοδος στον περίβολο από ανιχνευτή μετάλλων, αριστερά της είναι ο χώρος όπου παρασκευάζεται το Άγιο Μύρο. Το δικαίωμα της παρασκευής έχει το Πατριαρχείο .Το Άγιο Μύρο καθαγιάζεται με ειδική ακολουθία και αποστέλλεται στις κατά τόπους Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ανατολικά, εισερχόμεθα στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου. Δεσπόζει του ναού ο Πατριαρχικός Θρόνος που είναι ξυλόγλυπτο έργο του Λαυρέντιου του Αθηναίου (16ος αιώνας – μάρμαρο – ελεφαντοστούν – πολύτιμοι λίθοι).


Δεξιά της Ωραίας Πύλης υπάρχει η Στήλη της Φραγγελώσεως. Πάνω στη στήλη αυτή δέθηκε και μαστιγώθηκε ο Ιησούς Χριστό. Δίπλα στη «Φραγγέλωση» συνεχίζοντας το δεξιό κλίτος προς την έξοδο, βλέπουμε τα λείψανα της Αγίας Ευφημίας μέσα σε αργυρή λειψανοθήκη (δώρο του τελευταίου Τσάρου τους Ρωσίας Νικολάου του Β΄), της Αγίας Θεοφανώς (έζησε τον 8ο αιώνα) και της Αγίας Σολομωνής (9ος αιώνας). Οι δύο τελευταίες λειψανοθήκες είναι κατασκευασμένες από χαλκό. Πολλές οι ιστορικές και ανεκτιμήτου αξίας εικόνες στον Πατριαρχικό Ναό.


Ξεχωρίζουν η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης (12ος – 13ος αιώνας)। Βρίσκεται στο αριστερό κλίτος, η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας Παμμακάριστου (11ος αιώνας), του Ιωάννη του Προδρόμου (11ος αιώνας) κ.α. Απέναντι στον ι. Ναό βρίσκονται τα γραφεία και οι υπηρεσίες του Πατριαρχείου. Εισερχόμενοι στο κτίριο, απέναντι στο πλατύσκαλο υπάρχει ψηφιδωτή παράσταση του Χριστού.


Στους ορόφους του Μεγάρου επισκεφθήκαμε το γραφείο της Α.Θ. Παναγιότητος κ.κ. Βαρθολομαίου, την αίθουσα συνεδριάσεων της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, την αίθουσα των Πατριαρχών, το γραφείο του Πρωτοσύγκελου κ.α.

Η Τρίτη περίοδος στην ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου αρχίζει με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (29/10/1923). Την περίοδο αυτή συστηματικά και επίμονα η Τουρκία προσπαθεί να μειώσει το κύρος του Πατριαρχείου, να παρεμποδίσει το έργο του, να αμφισβητήσει την οικουμενικότητά του... Ξεχνά ότι το Πατριαρχείο τυγχάνει Οικουμενικό Ab Antiquo. Η οικουμενικότητά του εδράζεται στους ιερούς κανόνες της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου. Είναι το Σύμβολο Ενότητας των ανά την Οικουμένην Ορθοδόξων.


Αν υλοποιηθούν οι στόχοι των Τούρκων και το Πατριαρχείο μας απομακρυνθεί από την έδρα του – την Κωνσταντινούπολη – θα μειωθεί το κύρος του και η πνευματική ακτινοβολία του θεσμού.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα πρέπει να μεταφερθεί στην Ελλάδα για να ασκεί ανενόχλητα τη θρησκευτική του αποστολή. Αν συμβεί αυτό, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα μετατραπεί σε ελλαδικό θεσμό ενώ είναι αμφίβολο αν τα υπόλοιπα Ορθόδοξα Πατριαρχεία αναγνωρίσουν και αποδεχθούν τον οικουμενικό του χαρακτήρα. Εξάλλου, το Πατριαρχείο της Μόσχας θα διεκδικήσει την ανάδειξή του ως Οικουμενικού. Ανέκαθεν η Ρωσία ισχυρίζετο ότι η Μόσχα είναι η Τρίτη Ρώμη. Η ύπαρξη όμως «τρίτης» Ρώμης προϋποθέτει ύπαρξη «δεύτερης». Και η Κωνσταντινούπολη ουδέποτε υπήρξε «Δεύτερη Ρώμη» αλλά «Νέα Ρώμη».


Ανάμικτα συναισθήματα

Φύγαμε από το Πατριαρχείο με ανάμικτα συναισθήματα: ικανοποιημένοι μεν επειδή διαπιστώσαμε ότι οι ιεράρχες μας είναι αφοσιωμένοι στην αποστολή τους, την οποία προσπαθούν να φέρουν σε πέρας, κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες και παραμένουν στην Πόλη, φύλακες της θρησκευτικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Εξοργισμένοι όμως για την αδιαφορία των ισχυρών της Γης, για τις πιέσεις που δέχεται το Πατριαρχείο με τη δισχιλιετή του ιστορία. Συγκινημένοι από τις αναμνήσεις μας στον ιερό αυτό χώρο, όταν πριν μερικές μόνο δεκαετίες ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου κατακλύζετο από πιστούς για να προσκυνήσουν το Πατριαρχείο και να ασπαστούν την Δεξιά του Πατριάρχη. Σήμερα το εκκλησίασμα μόλις και φθάνει τους 10 – 15 πιστούς.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος κατάγεται από την Ίμβρo. Σπούδασε στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών στη Ρώμη και ήταν επίτιμος καθηγητής ου Πανεπιστημίου Αθηνών. Μιλά 7 γλώσσες. Είναι ο 270ος Οικουμενικός Πατριάρχης. Ανήλθε στον Οικουμενικό θρόνο μετά τον θάνατο ου Δημητρίου (1991). Στον κατάλογο που υποβλήθηκε από την Ιερά Σύνοδο στις τουρκικές Αρχές για έγκριση του διαδόχου, πρώτο ήταν το όνομα του Βαρθολομαίου ως του πρώτου τη τάξει Μητροπολίτη Χαλκηδόνος. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος προσπαθεί να προωθήσει τη συνεργασία των Ορθοδόξων Εκκλησιών ενώ είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος σε θέματα περιβάλλοντος. Έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες και παντού γίνεται δεκτός ως αρχηγός κράτους, κάτι που ενοχλεί αφάνταστα τους Τούρκους.

Σπύρος Αθανασιάδης
Δημοσιογράφος

AYIA SOPHIA

No comments: