Poland

Beauties of Poland

Kika Olymbiou
Writes from Lefkosia, Cyprus
View her websitge:
Anagnostria

A lot of countries in the world have suffered from wars, but none perhaps as much as Poland. When the Second World War was ended and Poland through the smoking ruins, based on photographs, paintings, architectural drawings and the memories of survivors, rebuilt its cities, the country was passed another forty years under the Soviet yoke. The Polish people still has strong feelings of repulsion of that era and still remember those days.

You can hear all these by the tourist guides or to read them in tourist books. Nothing today, in this beautiful, green, gradually prosperous country, is witness the recent troubled past. With 38 million residents, with many multinational companies having their headquarters here, with a large tourist flow, having joined the European Union in 2004, the same year with our country (Cyprus) is looking now forward to a peaceful and prosperous future.

The city of Warsaw, spread out on the banks of the Vistula river, looks like two completely different cities. On the one hand the new city, full of the depressive buildings without balconies of the communist era, but also the modern glassed skyscrapers, offices and companies head quarters and from the other, the old, medieval city, like almost all other European, medieval cities.

Beautiful nature, polite people, music, poetry and literature, sunny mornings and light rain, parks, palaces, churches, squares, an unhappy past and a hopeful present. A hope and a wish is in my mind, as I think of the Polish experience: A confirmation of the optimistic view on the progress of humanity.

ΠΟΛΩΝΙΑ
Εντυπώσεις από ένα ταξίδι

Κίκα Ολυμπίου

Γράφει από τη Λευκωσία

Δείτε την ιστοσελίδα της : Anagnostria

Πολωνία. Μια χώρα βασανισμένη, γεμάτη από πολέμους, κατοχή, με τα σύνορά της να σχεδιάζονται ξανά και ξανά, για δεκάδες χρόνια να έχει σβηστεί από το χάρτη, μοιρασμένη ανάμεσα σε καραδοκούντες γείτονες, την Πρωσία, την Αυστρία, τη Ρωσία κι όταν πήγε για λίγο να ορθοποδήσει, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξανά αρχικά μοιρασμένη ανάμεσα σε Γερμανία και Ρωσία, κατακτημένη ύστερα από τη Γερμανία. Με πόλεις ισοπεδωμένες και εξαφανισμένες από τους Ναζί, με 20% του πληθυσμού της αφανισμένο, με τριάμισι εκατομμύρια Εβραίους, τη μεγαλύτερη ως τότε εβραϊκή κοινότητα στην Ευρώπη εξοντωμένους.

Πολλές χώρες υπέφεραν από πολέμους, καμιά όμως, ίσως, τόσο όσο η Πολωνία. Κι όταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος τέλειωσε κι η Πολωνία μέσα από τα καπνίζοντα ερείπια, βασισμένη σε φωτογραφίες, ζωγραφικούς πίνακες, αρχιτεκτονικά σχέδια και τις αναμνήσεις των επιζησάντων, ξανάχτισε πέτρα απάνω στην πέτρα τις πόλεις της, βρέθηκε για άλλα σαράντα περίπου χρόνια κάτω από το σοβιετικό ζυγό, που με έντονα συναισθήματα αποστροφής οι κάτοικοί της θυμούνται ακόμα σήμερα.

Κι όμως, όλα αυτά τα διαβάζεις σε τουριστικούς οδηγούς ή τα ακούς από τους ξεναγούς. Τίποτα στη σημερινή, πανέμορφη, καταπράσινη, σταδιακά ευημερούσα χώρα, δεν μαρτυρεί το πρόσφατα ακόμα ταραγμένο παρελθόν της. Με τα 38 εκατομμύρια τους κατοίκους της, με πλήθος πολυεθνικές εταιρίες να έχουν εδώ την έδρα τους, με ένα μεγάλο τουριστικό ρεύμα, έχοντας ενταχθεί στην Ενωμένη Ευρώπη το 2004, την ίδια χρονιά με μας, σταθερά βαδίζει και προσβλέπει σ’ ένα, επιτέλους, ειρηνικό και ευτυχισμένο μέλλον.

Ξεκινάμε την περιήγησή μας από τη Βαρσοβία. Απλωμένη στις όχθες του Βιστούλα, μοιάζει σαν δυο εντελώς διαφορετικές πολιτείες. Από τη μια η καινούργια πόλη, γεμάτη απ’ τις καταθλιπτικές, χωρίς μπαλκόνια πολυκατοικίες της κομμουνιστικής εποχής αλλά και τους σύγχρονους, γυάλινους, μοντέρνους ουρανοξύστες, έδρες κυρίως εταιριών και από την άλλη η παλιά, μεσαιωνική πόλη, παρόμοια σχεδόν με όλες τις άλλες ευρωπαϊκές, μεσαιωνικές πόλεις. Η κεντρική πλατεία, η πλατεία της Αγοράς, με υπαίθρια εστιατόρια και καφετέριες, περίκλειστη με τις προσόψεις πολύχρωμων, κατά κανόνα τετραώροφων σπιτιών του 16ου και 18ου αι., με το μικρό άγαλμα της μυθικής σειρήνας στη μέση, γύρω απ’ την οποία χαρούμενα πλατσουρίζουν στα νερά τα παιδιά, αποτελεί την καρδιά της παλιάς πόλης.

Όχι μακριά μια άλλη πλατεία, η Πλατεία του Κάστρου. Στην ανατολική της πλευρά υψώνεται το Βασιλικό Παλάτι, έδρα των είκοσι δύο βασιλιάδων της Πολωνίας. Δεν είναι το μοναδικό παλάτι της χώρας. αιρετοί. Τριγυρίζουμε στις πολυπληθείς του αίθουσες ώρα πολλή, ακούγοντας ονόματα και χρονολογίες. Αίθουσα του θρόνου, αίθουσα χορού, αίθουσα ακροάσεων, πίνακες, ταπισερί, όλα τα γνωστά των παλατιών. Ο νεαρός ξεναγός τονίζει διαρκώς πως τα περισσότερα απ’ αυτά που βλέπουμε είναι νεότερες κατασκευές, μια και το παλάτι καταστράφηκε εντελώς στον πόλεμο. Μας παρακινεί να ξεχωρίσουμε τα αυθεντικά κομμάτια, γιατί, όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος αφαίρεσαν όσα πρόλαβαν, τα φύλαξαν και τα μετέφεραν αργότερα στο ξανακτισμένο παλάτι. Μια μικρή αίθουσα είναι εντελώς αυθεντική. Ξήλωσαν κομμάτι κομμάτι ακόμα και το πάτωμα και την επίχρυση διακόσμηση και η ανοικοδόμηση, που άρχισε το 1971 και κράτησε ως το 1984, πραγματοποιήθηκε με την οικονομική συμβολή μεταναστών Πολωνών.

360 χιλιόμετρα νότια ης Βαρσοβίας βρίσκεται η Κρακοβία Διασχίζουμε μια απέραντη πεδιάδα με φυτείες από σιτηρά, καλαμπόκι, κρεμμύδια, δάση, μικρές αγροικίες, σπίτια που φαντάζουν απόμακρα και μοναξιασμένα. Βουνό δεν θα συναντήσουμε πουθενά. Η μοναδική οροσειρά της χώρας, τα όρη Τάτρα, με το πασίγνωστο και πανέμορφο θέρετρο Ζακοπάνε, δεν περιλαμβάνονται στο πρόγραμμά μας.

Μπορεί η Βαρσοβία να έχει τη μεγαλοπρέπεια της πρωτεύουσας, η Κρακοβία όμως έχει τον αέρα της κομψότητας και της αρχοντιάς της χιλιόχρονης ιστορίας της. Συμβάλλει σ’ αυτό όχι μόνο το ότι κρατάει σχεδόν αναλλοίωτη τη διαρρύθμισή της που σχεδιάστηκε το 1257, αλλά και το ότι είναι μια από τις λίγες μεγάλες πόλεις της Πολωνίας που δεν καταστράφηκε στον πόλεμο. Στη μεγάλη Πλατεία της Αγοράς, που με διαστάσεις 210χ212 μ. θεωρείται η μεγαλύτερη μεσαιωνική πλατεία της Ευρώπης, στην καρδιά της παλιάς πόλης, μπορεί να περιδιαβάζει κανείς για ώρες. Κομψά εστιατόρια, μουσική, καλλιτέχνες του δρόμου, πεντακάθαρες άμαξες με ωραία άλογα και το παλιότερο στην Ευρώπη εμπορικό κέντρο υφαντουργίας, στο ισόγειο του οποίου τώρα για ώρα πολλή μπορεί ο επισκέπτης να περιπλανιέται ανάμεσα στα τουριστικά σουβενίρ, εκμηδενίζουν το χρόνο που περνά χωρίς να το καταλαβαίνεις.

Την ανατολική πλευρά της πλατείας κλείνει η περιφημότερη από τις 165 (!) εκκλησίες της πόλης, η εκκλησία της Παρθένου Μαρίας. Ο επισκέπτης θα πρέπει να διαθέσει πολύ περισσότερο χρόνο απ’ όσο, δυστυχώς, διαθέσαμε εμείς για να θαυμάσει το αρχιτεκτονικό και θρησκευτικό αυτό αριστούργημα. Από τους εξωτερικούς ασύμμετρους πύργους της, ως τη μπαρόκ σκεπαστή είσοδο, ως το εσωτερικό με την έκρηξη της διακόσμησης και των χρωμάτων, τις εξαιρετικές τοιχογραφίες, το ζωηρό μπλε και τα χρυσά αστέρια της οροφής. Αλλά το πιο εντυπωσιακό σημείο είναι η Αγία Τράπεζα, η μεγαλύτερη στον κόσμο Αγία Τράπεζα γοτθικού καθεδρικού ναού, ένα πραγματικό αριστούργημα της μεσαιωνικής ξυλογλυπτικής, που με τις ανάγλυφες διακοσμήσεις του απεικονίζει την κοίμηση της Θεοτόκου με γύρω σκηνές από τη ζωή του Χριστού και της Παρθένου.

Έξω από την εκκλησία ένα πλήθος ξένων συγκεντρώνεται κάθε μια ώρα και με το κεφάλι στραμμένο ψηλά, περιμένει να δει να προβάλλει στον ένα πύργο του ναού ο Σαλπιγκτής που σαλπίζει το «χέιναου», μια ημιτελή μελωδία, μια παράδοση που συνεχίζεται εδώ και 600 χρόνια. Λέγεται πως τότε, όταν πλησίαζαν οι Τάταροι, ο σαλπιγκτής προσπάθησε να ειδοποιήσει τους κατοίκους, αλλά ένα βέλος άφησε στη μέση το σάλπισμά του. Τώρα, διατηρείται σαν παράδοση, αλλά και σαν τουριστική ατραξιόν.

Στο λόφο Βάβελ, ένα απλό ύψωμα που δεσπόζει της παλιάς πόλη και στο οποίο ανεβαίνουμε πεζοπορώντας, συναντάμε τα τεκμήρια της πρώτης πολωνικής πρωτεύουσας. Ακόμα ένα κομψό παλάτι ανάμεσα στα τόσα της Πολωνίας, κατοικία των πρώτων βασιλιάδων ως το 1609 που η πρωτεύουσα μετακινήθηκε στη Βαρσοβία. Από την τεράστια, τετράγωνη αυλή του προχωράμε στο διπλανό καθεδρικό ναό, χώρο στέψης και ταφής όλων σχεδόν των βασιλιάδων της Πολωνίας. Ιστορία και μύθος διαπλέκονται στην αφήγηση της ξεναγού. Ο Δράκος που τρομοκρατούσε την πόλη και που τον σκότωσε το γενναίο πριγκιπόπουλο (ανάλογη της δικής μας παράδοσης με τον Άι-Γιώργη), ο Άγιος Στανίσλαος που το σώμα του κομματιάστηκε αλλά ενώθηκε και πάλι, συμβολίζοντας την επανένωση της Πολωνίας, το μαυσωλείο του, μπροστά στο οποίο γονάτιζαν για να στεφθούν οι βασιλιάδες, παρεκκλήσια, το θησαυροφυλάκιο, η τεράστια καμπάνα, χρονολογίες, ονόματα βασιλιάδων και ηρώων μπερδεύονται στη σκέψη καθώς κουρασμένοι διασχίζουμε τον τεράστιο ναό.

Δεκαπέντε χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Κρακοβίας βρίσκονται τα ηλικίας 700 χρόνων αλατωρυχεία της Βιέλιτσκα, μια εκπληκτική υπόγεια εμπειρία, πολύ δύσκολα μεταδόσιμη σ’ όσους δεν την έχουν ζήσει. Το βάθος τους φτάνει τα 327 μέτρα, αλλά εμείς, ευτυχώς, όπως και όλοι οι τουρίστες, κατεβαίνουμε μόνο τα 378 σκαλοπάτια ως στο πρώτο επίπεδο. Διασχίζουμε ύστερα χιλιόμετρα από στοές, αίθουσες, παρεκκλήσια, αγάλματα, όλα σκαλισμένα στο αλάτι. Το μεγαλύτερο από τα παρεκκλήσια εντυπωσιάζει με τους πολυελαίους, το βωμό, τις ανάγλυφες διακοσμήσεις. Εδώ τρεις φορές το χρόνο γίνεται λειτουργία, ενώ κάποιοι ρομαντικοί κάνουν εδώ το γάμο τους (μόνο που δεν ρωτήσαμε πόσο στοιχίζει). Κουρασμένοι από την περιήγηση σ’ αυτό τον παράξενο, υπόγειο κόσμο, καταλήξαμε στην τραπεζαρία του, μια τραπεζαρία που με τους πολυελαίους της, τα καλοστρωμένα και στολισμένα τραπέζια, μπορεί να συναγωνιστεί αυτήν του καλύτερου ξενοδοχείου και στο απίστευτο αυτό βάθος απολαύσαμε ένα από τα καλύτερα γεύματα του ταξιδιού. Δεν αντέχω στο πειρασμό να το περιγράψω: Πρώτο πιάτο σαλάτα με φρέσκα χόρτα, κρεμμυδόσουπα (αξίζει να πω πως το κρεμμύδι χρησιμοποιείται πάρα πολύ στην Πολωνία, ίσως λόγω παραγωγής), μετά στο κυρίως πιάτο χοιρινό μαγειρεμένο με «τον τρόπο του κυνηγού», συνοδευμένο με πατάτες και βραστά χόρτα και για επιδόρπιο φρουτοσαλάτα με παγωτό και βεβαίως στο τέλος καφέ ή τσάι.

Αλλά η Πολωνία δεν είναι μόνο οι εκπληκτικά ωραίες εμπειρίες που βιώσαμε. Η Πολωνία είναι και το Άουσβιτς. Είναι το τρίτο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης που επισκεπτόμαστε μετά το Νταχάου στη Γερμανία και το Μαουντχάουζεν στην Αυστρία. Όμως η φρίκη δεν συνηθίζεται, «δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή γιατί είναι αμίλητη και προχωράει». Πινακίδες σου συστήνουν σεβασμό και σιωπή σ’ αυτό το χώρο που τον νιώθεις πυκνό απ’ τα εκατομμύρια των ψυχών που χάθηκαν εδώ. Μα είναι αχρείαστες οι συστάσεις. Δεν μπορείς να αντικρίζεις τους σωρούς απ’ τα ενθύμια του εγκλήματος, τα κομμένα μαλλιά, τις ρημαγμένες αποσκευές, τα παιδικά ρούχα, το θλιμμένο βλέμμα των φωτογραφιών, τα κρεματόρια όπως ακριβώς ήταν, χωρίς τη βαθιά σιωπή και τις σκέψεις. Σκέψεις που δεν έχουν να κάνουν με το αν αυτοί που εξοντώθηκαν ήταν Εβραίοι ή Πολωνοί ή Ρώσοι. Σκέψεις για το τι είναι ικανός να κάνει άνθρωπος σε άνθρωπο. Σκέψεις που γίνονται πιο οδυνηρές όταν συλλογίζομαι πως εξήντα τόσα χρόνια μετά, τα εγκλήματα και η θηριωδία του ανθρώπου δεν μειώθηκαν, πως ο λαός που προπάντων υπέστη τα μαρτύρια θα γινόταν πιο φιλεύσπλαχνος κι όχι σκληρότερος…

Φεύγουμε με μια πικρή γεύση στην ψυχή. Προχωρούμε σ’ ένα ηλιοφώτιστο πρωινό, αφήνοντας πίσω μας τους σωρούς των ενθυμίων, το καντήλι π’ ανάβει στη μικρή, σκοτεινή αίθουσα του κρεματορίου, τη φρίκη της κτηνωδίας. Αυτά αμετακίνητα, μέσα στις ίδιες θλιβερές αίθουσες, ακινητοποιημένα για πάντα στο χρόνο, αναμένουν τους επόμενους επισκέπτες.

Όμορφες, αξέχαστες στιγμές, γεμάτες από μελωδικούς ήχους μας χάρισε η μακρά μουσική παράδοση της Πολωνίας. Απολαύσαμε ζωντανή μουσική στα δείπνα μας, μουσική από πλανόδιους μουσικούς στις πλατείες, ένα κονσέρτο με μουσική Σοπέν στην ωραία αίθουσα ενός πρώην παλατιού. Περήφανη η Πολωνία για ένα από τα διασημότερα τέκνα της, κρατάει ζωντανή τη μνήμη του. Όχι μόνο με τα κονσέρτα, με τα νοκτούρνο, τις μαζούρκες, τις πολωνέζες του, αλλά και με το σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος συνθέτης και πιανίστας, απαραίτητο αξιοθέατο σε κάθε τουριστικό πρόγραμμα, στο χωριό Ζελάζοβα Βόλα, 60 χμ. δυτικά της Βαρσοβίας. Τυπικό αγροτικό σπίτι του τέλους του 18ου αι., τριγυρισμένο από ένα θαυμάσιο, περιποιημένο πάρκο, το οποίο δυστυχώς η ξαφνική καταρρακτώδης βροχή δεν μας επέτρεψε να απολαύσουμε. Μόνο κάποιο cd, αγορασμένο απ’ τον τόπο που γεννήθηκε, θα μας θυμίζει την περιδιάβασή μας στο σπίτι του μεγάλου μουσουργού και στα περιστατικά της ζωής του.

Μα ο Σοπέν δεν είναι το μοναδικό μεγάλο τέκνο της Πολωνίας. Γεμάτη εθνική περηφάνια η ξεναγός στο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της χώρας κι ένα από τα πιο παλιά της Ευρώπης, το Γιαγκελλόνιαν στην Κρακοβία, καθώς μας ξεναγεί απ’ την ωραία, αψιδωτή κεντρική αυλή στο μουσείο του πανεπιστημίου, στις περίτεχνα στολισμένες αίθουσες, στη βιβλιοθήκη, στην τραπεζαρία των καθηγητών, επανέρχεται ξανά και ξανά στον πιο διάσημο σπουδαστή του, τον Κοπέρνικο, του οποίου οι θεωρίες άλλαξαν τη γνώση του κόσμου για το σύμπαν (και βεβαίως καθόλου λόγος για τον δικό μας τον Αρίσταρχο τον Σάμιο δεν γίνεται που πρώτος αυτός μίλησε για το ηλιοκεντρικό σύστημα).

Και η συγκίνηση μας διαπερνά, όταν σ΄ ένα δρόμο της Βαρσοβίας, σε μια εντοιχισμένη, απλή πλάκα, σ’ ένα συνηθισμένο σπίτι που εύκολα το προσπερνά κανείς χωρίς να το προσέξει, διαβάζουμε: «Εδώ γεννήθηκε η Μαρία Κιουρί». Έχοντας πρόσφατα διαβάσει τη βιογραφία της, γραμμένη αριστοτεχνικά από την κόρη της, η σκέψη ταξιδεύει ένα αιώνα πίσω, στη ζωή της εξαιρετικής αυτής γυναίκας, της τιμημένης με δύο Νόμπελ.

Και που δεν είναι βέβαια το μοναδικό της Πολωνίας. Τέσσερα Νόμπελ λογοτεχνίας έχει να επιδείξει η χώρα κι ένα Νόμπελ ειρήνης, απονεμημένο στον Λεχ Βαλέσα, που οι αγώνες του επικεφαλής των εργατικών συνδικάτων ήταν η αρχή της απαλλαγής της χώρας από τον κομμουνιστικό κλοιό. Το είδαμε το Νόμπελ του Βαλέσα κατατεθειμένο στο μοναστήρι Γιάσνα Γκόρα, ή, όπως είναι πιο γνωστό Της Μαύρης Μαντόνας, απόδειξη της βαθιάς του πίστης, χαρακτηριστικό γνώρισμα όλου του πολωνικού λαού. Χιλιάδες, εκατομμύρια προσκυνητές απ’ όλη τη χώρα κι απ’ όλο τον κόσμο συρρέουν στο ιστορικό μοναστήρι, να καταθέσουν τα τάματά τους και να προσευχηθούν μπροστά στην πανάρχαιη εικόνα της Παρθένου, έργο του Αποστόλου Λουκά, μαυρισμένη από το χρόνο, τα κεριά, ίσως και μια πυρκαγιά. Η εικόνα, λέει η παράδοση, ταξίδεψε απ’ τα Ιεροσόλυμα στην Κωνσταντινούπολη, απ’ εκεί στη Ρωσία κι απ’ εκεί στην Πολωνία, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα. Θρησκευτικές πομπές με ύμνους, με λουλούδια στα χέρια, με μουσική, πλημμυρίζουν τον απέραντο χώρο, ενώ μέσα στην κατανυκτική σιωπή της εκκλησίας πολλοί με δάκρυα στα μάτια, ψάλλουν αντικρίζοντας ψηλά τη Μαύρη Μαντόνα.

Επτά μέρες στην Πολωνία. Ένα γοργό πέρασμα από μια ακόμα χώρα έρχεται να προσθέσει, τις εμπειρίες, τις σκέψεις, τους προβληματισμούς, τις αναμνήσεις, στις τόσες άλλες που έχουμε βιώσει. Όμορφη φύση, ευγενικός λαός, μουσική και ποίηση και λογοτεχνία, ηλιόλουστα πρωινά και απαλή βροχή, πάρκα, παλάτια , εκκλησιές, πλατείες, ένα δυστυχισμένο παρελθόν κι ένα ελπιδοφόρο παρόν. Μια ελπίδα και μια ευχή αχνοφέγγει στη σκέψη, καθώς αναλογίζομαι την πολωνική εμπειρία: Να αποτελεί (σε αντίθεση με την ησιόδεια θεωρία της έκπτωσης του ανθρώπινου γένους) μια επιβεβαίωση της αισιόδοξης αντίληψης για την πορεία της ανθρωπότητας.

Κίκα Ολυμπίου

Warsaw Poland