Tuesday, December 4, 2007

Constantinoupolis - Κωνσταντινούπολη η επτάλοφη των δυο ηπείρων

Του Φοίβου Νικολαΐδη


ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΞΙΩΝΟΝΤΑΙ ΝΑ ΤΗ ΔΟΥΝ ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ
ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΠΟΤΕ ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ
ΑΛΛΑ Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ

Κάποτε, ήταν ξεχωριστή, περίλαμπρη και δοξασμένη, «το μάτι της Ανατολής και το κλειδί της οικουμένης». Με βαρύ ιστορικό φορτίο αιώνων, για μας τους Έλληνες η Κωνσταντινούπολη, δεν είναι μια συνηθισμένη πόλη, αλλά ένας τόπος σχεδόν μυθικός. Στη συνείδηση μας είναι άρρηκτα δεμένη με το παλιό μεγαλείο και τα οράματα της Φυλής. Η αναφορά και μόνο του ονόματος της, προκαλεί ανάμεικτα αισθήματα υπερηφάνειας και θλίψης. Πόσο μάλλον μια επίσκεψη που μετατρέπεται σε ευλαβικό προσκύνημα, γεμάτο απρόσμενες συγκινήσεις.

Όπως παραστατικά έλεγε ο τελευταίος τραγικός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, η Κωνσταντινούπολη ήταν «Το χάρμα και η ελπίς του Γένους». Παρά την τραγική της κατάληξη, για χρόνια ολόκληρα εξακολουθούσε να είναι σύμβολο ελπίδας, που κρατούσε αιχμάλωτη την ελληνική ψυχή και έτρεφε το γλυκό όνειρο, της Μεγάλης Ιδέας.

Οι αναμνήσεις από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας της, κρατήθηκαν ζωντανές, μέσα από δυνατούς μύθους, όπως αυτό του «μαρμαρωμένου βασιλιά», που θα ξανάρθει στην Κόκκινη Μηλιά, ανεμίζοντας την αυτοκρατορική ρομφαία, για να διώξει τους Αγαρηνούς και η Πόλη να ξαναγίνει ελληνική. Μετά από τόσα χρόνια, μπορεί το μυθικό πέπλο να ξεθώριασε. Δεν παύει όμως, ακόμη και σήμερα, να αιωρείται στο συλλογικό υποσυνείδητο.

Ιστορικό παρελθόν

Για χρόνια υπήρξε η εμπροσθοφυλακή της Ευρώπης εναντίον των επιτιθέμενων ορδών από την ευρασιατική στέπα. Για περισσότερα από χίλια χρόνια το Βυζάντιο με τον αξιόλογο πολιτισμό του, ήταν το κέντρο του κόσμου και η Κωνσταντινούπολη η βασιλίδα των πόλεων, μέχρι την αποφράδα μέρα της 29ης Μαΐου 1453 που αλώθηκε από τους Τούρκους.

Η Βασιλεύουσα, όπως την αναφέρουν πολλοί ιστορικοί, με πλούσια μνημεία και πολιτιστική παράδοση, δίκαια κατέχει ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια ιστορία. Υπήρξε μεγάλη μητρόπολη και πρωτεύουσα διαδοχικά της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως το 1923, αλλάζοντας διάφορα ονόματα και καταλήγοντας στο σημερινό Ισταμπούλ.

Όταν έγινε πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους, επίσημα ονομάστηκε Νέα Ρώμη και μετά Κωνσταντινούπολη, προς τιμήν του ιδρυτή της αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου (330 μ.Χ.), ο οποίος την έκτισε στην παλιά πόλη που λεγόταν Βυζάντιο. Είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο κτισμένη σε δυο ηπείρους. Καταπράσινη και φωτεινή ορθώνεται στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου. Για υπήρξε χωνευτήρι πολιτισμών και σημείο επαφής μεταξύ Ανατολής και Δύσης στο σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης. Εξακολουθεί να είναι η θρησκευτική έδρα του Ορθόδοξου κόσμου.

Τα ισχυρότατα και επιβλητικά τείχη που προστάτευαν κάποτε την πόλη, κατασκευάστηκαν επί Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β' τον 5ο αι. μ.Χ. Στο μεγαλύτερο τους τμήμα διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Πέρα του αρχαιολογικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν, μαρτυρούν τις παλιές ηρωικές και τραγικές μνήμες. Είχαν πολλές πύλες, όπως η Χρυσή Πύλη, του Αγίου Ρωμανού και μικρότερες, όπως, η γνωστή από την άλωση της πόλης, Κερκόπορτα.

Η πόλη καταλαμβάνει την τριγωνική χερσόνησο που σχηματίζεται μεταξύ του Κεράτιου κόλπου, του Βοσπόρου και της θάλασσας του Μαρμαρά. Εκτείνεται μέχρι τις απέναντι ανατολικές ακτές του Γαλατά. Στα όρια της πόλης, υψώνονται εφτά λόφοι, γι' αυτό ονομάστηκε και Επτάλοφος. Στην κορυφή του πρώτου λόφου της, ήταν κτισμένο το Μέγα Παλάτιον, η επίσημη κατοικία της αυτοκρατορικής οικογένειας. Επίσης, ο ναός της Αγίας Σοφίας, ο Ιππόδρομος, άλλα δημόσια κτίρια, εκκλησίες, μοναστήρια και πλατείες στολισμένες με έργα τέχνης, που έδιναν μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία στην πόλη.

Το ρυμοτομικό σχέδιο καθοριζόταν από μια μεγάλη λεωφόρο, τη Μέση, που διέσχιζε την πόλη. Ξεκινούσε από τα ανάκτορα και την Αγία Σοφία και κατέληγε στη Χρυσή Πύλη. Από εδώ περνούσαν όλες οι επίσημες πομπές, γι' αυτό λεγόταν Οδός των Θριάμβων. Από το 1204 μέχρι το 1261 καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και μετά γνωρίζει μια θαυμαστή πνευματική και καλλιτεχνική άνθιση.

Το ελληνικό στοιχείο

Οι μεγάλες ελληνικές συνοικίες όπως το Πέραν και ο Γαλατάς που άκμασαν στο παρελθόν, δεν υπάρχουν πια. Το ελληνικό στοιχείο ιδίως, μετά τους άγριους διωγμούς του Σεπτεμβρίου του 1955 μειώθηκε δραματικά. Οι ελληνικές γειτονιές εξαφανίστηκαν και οι άνθρωποι που συνέθεταν το ελληνικό χρώμα του χώρου αντικατεστάθηκαν από πολυάριθμους επήλυδες (ξένοι έποικοι) που ήρθαν κουβαλητοί και αλλοίωσαν τη φυσιογνωμία του τόπου. Τα σοκάκια βουβάθηκαν από τα τραγούδια και τις ελληνικές φωνές. Μόνο το βουβό κλάμα της πόλης μπορείς να αφουγκραστείς. Τα άλλοτε πλούσια ελληνικά σχολεία έκλεισαν κι αυτά, εκτός από μερικά, τα οποία πεισματικά εξακολουθούν το πραγματικά δύσκολο έργο τους.

Η δεινοπαθούσα Ελληνική Κοινότητα, η Πολίτικη Ρωμιοσύνη που αποτελείται από ελάχιστες χιλιάδες άτομα, μετά τους κατά καιρούς άγριους διωγμούς και την αφόρητη καταπίεση, με πίστη και θάρρος ακόμη αντιστέκεται και ελπίζει για ένα καλύτερο αύριο.
Tο χτες και το σήμερα

Μέσα από την ιστορική συνέχεια, στους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, η Κωνσταντινούπολη αποτελεί έναν ζωντανό κρίκο, του χθες με το σήμερα σ' ένα συναρπαστικό συναπάντημα με το παρελθόν. Είναι η μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας με δέκα εκατομμύρια περίπου κατοίκους και αποτελεί δραστήριο εμπορικό, ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό κέντρο.

Τα αξιοθέατα της Πόλης είναι πολλά και ποικίλα. Ο Βόσπορος με τα βαθιά νερά του και τις κρεμαστές σιδερένιες γέφυρες συνθέτει ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο. Τα Πριγκιποννήσια (ομάδα εννιά μικρών νησιών) που βρίσκονται στη θάλασσα του Μαρμαρά είναι μαγευτικά. Ανάμεσα στα σύγχρονα κτίρια, τα επιβλητικά μνημεία, πλάι σε καταπράσινους κήπους και πάρκα συνθέτουν ειδυλλιακές εικόνες φυσικής ομορφιάς. Χωρίς, να λείπουν και οι παραφωνίες από πολλές κακοτεχνίες και ορισμένα κακόγουστα κτίρια, που δεν δένουν με το περιβάλλον.

Το μεγαλοπρεπές τέμενος Σουλταναχμέτ ή Μπλε Τζαμί, όπως αποκαλείται, από τη θαυμάσια εσωτερική διακόσμηση με μπλε πλακάκια, έχει έξι θεόρατους μιναρέδες και βρίσκεται λίγα μόνο μέτρα από την Αγία Σοφία. Ήταν το πρώτο τζαμί που κτίστηκε από τους Οθωμανούς, για να επισκιάσει τη μεγαλοπρέπεια της Αγίας Σοφίας. Το τζαμί, όμως, του Σουλεϊμάν (Σουλεϊμανίγιε) που ορθώνεται μεγαλόπρεπα σ' ένα ύψωμα πιο πέρα, θεωρείται το πιο όμορφο απ' όλα τα αυτοκρατορικά τζαμιά της Πόλης. Κτίστηκε μεταξύ 1550-1557 και η επιδίωξη των κατασκευαστών του ήταν να ξεπεράσει σε ομορφιά την Αγία Σοφία.

Τα παλάτια των Οθωμανών Σουλτάνων όπως το τεράστιο Τοπ Καπί, με τους αμύθητους θησαυρούς του και το Ντολμά Μπαξέ, το οποίο θεωρείται το πλουσιότερο παλάτι στον κόσμο, όπου εδώ πέθανε ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ, το 1938, προκαλούν το ενδιαφέρον στους ξένους περιηγητές.

Οι Έλληνες επισκέπτες γοητεύονται από τα παλιά θαυμάσια βυζαντινά οικοδομήματα και τις μεταγενέστερες δημιουργίες, που είναι φανερά επηρεασμένες από αυτά.

Αγία Σοφία

Το πιο ιστορικό κτίριο είναι η ξακουστή Αγία Σοφία, «Ο ναός της Μεγάλης, της του Θεού Σοφίας», το αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής. Κτισμένη αρχικά από τον Κωνσταντίνο και αργότερα από τον Ιουστινιανό τον 6ον αιώνα, αποτελεί το κυριότερο σημείο αναφοράς της Πόλης. Οι αρχιτέκτονες-μηχανικοί Ανθέμιος και Ισίδωρος δημιούργησαν ένα ανεπανάληπτα ωραίο κτίσμα υψηλής αρμονίας και αισθητικής. Μάταια οι Οθωμανοί προσπάθησαν πεισματικά να την ξεπεράσουν με τα εντυπωσιακά τζαμιά και τους πανύψηλους μιναρέδες τους που έκτισαν.

Ο γάλλος ποιητής Λαμαρτίνος έλεγε ότι: «Ο Θεός και ο άνθρωπος, η φύση και η τύχη, δημιούργησαν κι έβαλαν εκεί το πιο θαυμαστό θέαμα που μπορεί ν' αντικρίσει ανθρώπινο μάτι πάνω στη γη».

Ανάμεσα στην ιστορία και στους θρύλους, λουσμένη στο φως του ήλιου ή του φεγγαριού, σηκώνει καρτερικά το βαρύ φορτίο του σταυρού της.

Παρά τους μιναρέδες που της πρόσθεσαν, τη μετατροπή της αρχικά σε τζαμί και σήμερα σε μουσείο, την αφαίρεση του έξοχου εσωτερικού διάκοσμου και γενικά τη μεγάλη καταστροφή που της προκάλεσαν οι Τούρκοι, εξακολουθεί να προκαλεί τον θαυμασμό με την ασύλληπτη ομορφιά της. Προπάντων όμως, να διατηρεί αναλλοίωτη την ηθική διάσταση με το συμβολικό πνεύμα που εκπέμπει αναλλοίωτο ανά τους αιώνες.

Αποτελεί το μνημείο-σύμβολο μιας εποχής που σημάδεψε ανεξίτηλα τα τρίσβαθα της ελληνικής ψυχής και εξάπτει ακόμη και σήμερα τη φαντασία μας. Μόνο αν δεις προσεκτικά τα βήματα του Έλληνα προσκυνητή στα σκαλοπάτια του ναού αυτού, που θεία τύχη αγαθή τον φέρνει για πρώτη φορά εδώ, θα καταλάβεις τι ακριβώς αντιπροσωπεύει η Αγία Σοφία. Ο απεριόριστος σεβασμός και ο έκδηλος θαυμασμός είναι ζωγραφισμένα στο πρόσωπό του. Με δαγκωμένα τα χείλη και σφιγμένη την καρδιά, ο αργός βηματισμός του μετατρέπεται σε λιτανεία προσευχής και παράκλησης προς τον Ύψιστο.

Περνώντας το κατώφλι της Αγίας Σοφίας, αποτίεις ένα ελάχιστο «φόρο τιμής» στο ένδοξο παρελθόν και στο τραγικό παρόν της. Νιώθεις ανείπωτο πόνο και άθελα σου ψάχνεις να βρεις ένα κεράκι για να ανάψεις. Θέλεις να προσκυνήσεις και να προσευχηθείς. Σηκώνεις με δέος το βλέμμα ψηλά προς τον τεράστιο τρούλο του ναού, που φαίνεται να αιωρείται και φαντάζεσαι τον ουράνιο θόλο γεμάτο αγγέλους να φτερουγίζουν. Προχωράς προς το ιερό και η φαντασία μεσουρανεί. Αφουγκράζεσαι «τω υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια», βιώνεις αστραπιαία τα βήματα της ιστορικής συνέχειας και υποκλίνεσαι στο μεγαλείο του ιερού χώρου. Η Πόλης εάλω, αλλά η κρυφή ελπίδα των Ελλήνων που στέκονται εκστατικοί μπροστά στο ναό της Αγίας Σοφίας φαίνεται να μην σβήνει ποτέ…

Οικουμενικό Πατριαρχείο

Η επίσκεψη στο Φανάρι, την ιστορική συνοικία των Ρωμιών όπου εδρεύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Αγία και Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία αποτελεί μια άλλη συγκλονιστική εμπειρία, που σίγουρα αξίζει τον κόπο να τη ζήσει κανείς. Εδώ, βρίσκεται και η περίφημη Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή που χτίστηκε το 1882.

Ένας μικρός φάρος που βρισκόταν μέσα στον κόλπο του Κερατίου, το φανίον που αργότερα το είπαν φανάρι, έδωσε το όνομα του στη συνοικία όπου εγκαταστάθηκε κατά την Τουρκοκρατία το Πατριαρχείο στα 1601. Εδώ, σώζεται και το σπίτι των Φιλικών.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως με την πλούσια ιστορική και θρησκευτική παρακαταθήκη που κληρονόμησε και την ακατάλυτη ηθική δύναμη που εκπέμπει, ως τηλαυγής φάρος της Ορθοδοξίας, αποτελεί ουσιαστικά το μοναδικό και διαχρονικά αναλλοίωτο ζωντανό κρίκο συνοχής με το παρελθόν. Μέσα στον ασφυκτικό κλοιό του Μωαμεθανισμού προσπαθεί να επιβιώσει, κρατώντας άσβεστη τη φλόγα της Χριστιανοσύνης.

Ο κορυφαίος θρησκευτικός ηγέτης της Ορθοδοξίας, Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α', ένας πεφωτισμένος, σεπτός ιεράρχης και πνευματικός άνθρωπος με σπάνια προσωπικότητα, λαμπρύνει τον Πατριαρχικό Θρόνο, αγωνιζόμενος κάτω από πραγματικά αντίξοες συνθήκες, να διατηρήσει ζωντανό τον συνεκτικό ιστό με το παρελθόν.

Σύγχρονη πόλη

Όπου και να βρίσκεσαι, το παρελθόν σε σημαδεύει, προκαλώντας σε να ανακαλύψεις το παρόν, μέσα από το χτες και το σήμερα. Φυσικά, η Κωνσταντινούπολη δεν είναι μόνο παρελθόν. Συνδυάζει την παράδοση με την παλιά κληρονομιά, αλλά, ζει στους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής.

Οι πολυσύχναστοι εμπορικοί δρόμοι με τα παραδοσιακά μαγαζάκια και τις παλιές αγορές όπως το Μεγάλο Σκεπαστό Παζάρι ή αλλιώς Καπαλί Τσαρσί, σφύζει από ζωή. Τα πάσης φύσεως προϊόντα, ρούχα, παπούτσια, χαλιά, υφάσματα, χρυσαφικά και ότι άλλο φανταστείς, πωλούνται σε τιμές του γνωστού ανατολίτικου παζαριού. Οι εμπειρίες από την περιδιάβαση της πόλης μέσα από τις φτωχογειτονιές με το δικό τους χαρακτήρα, και τις πλούσιες περιοχές με τα πολυτελή σπίτια είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα για τη γνωριμία της πόλης.

Το παλιό φωτοστέφανο της Κωνσταντινούπολης δεν έχει σβήσει. Οι θρύλοι και οι μύθοι ακόμη ζουν. Είναι από τις πόλεις που σε σαγηνεύουν και δεν ξεχνάς ποτέ. Η γοητεία της Βασιλεύουσας είναι ακατανίκητη και πάντα θα σε προκαλεί, σ' ένα κάλεσμα για να την ξαναεπισκεφθείς.

Φοίβος Νικολαΐδης

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ

ΠΡΟΞΕΝΕΙΑ: Ελληνικό Προξενείο, τηλ.: 009 (0212) 2 1365
Βρετανικό Προξενείο, τηλ.: 009 (012 334 6400
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: Αστυνομία 155, Πρώτες Βοήθειες 112, Πυροσβεστική 110
Τουριστική Αστυνομία 0212 27 4503
ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΑ ΒΙΖΕΣ: Χρειάζεται βίζα και μπορεί να εκδοθεί από τη Τουρκική Πρεσβεία στην Αθήνα.
ΝΟΜΙΣΜΑ: Τουρκική λίρα. Μία τουρκική λίρα ισοδυναμεί με....
ΩΡΑ: Δεν υπάρχει διαφορά με την Κύπρο
ΤΗΛΕΦΩΝΑ: Όταν καλείτε από Κύπρο στην Τουρκία ο κωδικός είναι 009 0212
ΚΑΙΡΟΣ: 3-4 βαθμοί λιγότερο σε σύγκριση με το δικό μας.
ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ: 09.00-19.00, Καταστήματα στις περιοχές Πέρα (Istiklal caddesi) Nisantas, Rumeli caddesi, Akmerkez εμπορικό κεέντρο στο Etiler, Kapali carsi η σκεπαστή αγορά
ΑΓΟΡΕΣ: Δυο μεγάλα παζάρια της Πόλης, η Αιγυπτιακή και η Σκεπαστή αγορά. Το πολύβουο Σκεπαστό Παζάρι θα σας βοηθήσει να γνωρίσετε μια άλλη χαρακτηριστική όψη της Πόλης. Απολαύστε το παζάρεμα.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Η Αγία Σοφία που δεσπόζει της Πόλης.

Το Aρχαιολογικό μουσείο, το Mουσείο της αρχαίας Ανατολίας και το Mουσείο κεραμικών.
το ανάκτορο "Τόπκαπι", το παλάτι των σουλτάνων από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα.

Το «Μπλε Τζαμί», το οποίο πήρε το όνομά του από το χρώμα που κυριαρχεί στη λαμπερή μωσαϊκή διακόσμηση εσωτερικά.

Η εκκλησία Παναγία η Παμμακάριστος, κοντά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης.

Το Tέμενος του Σουλεϋμάν, δυτικά της γέφυρας του Γαλατά.

Η εκκλησία των Αγίων Σέργιου και Βάκχου, δίπλα στον Ιππόδρομο.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αριστερά και στο μέσον του Κεράτιου.






No comments: