by: Spyros Athanasiades
In these holy days, the memory of my fellow citizens Constantinopolitans everywhere in the world turns to our birthplace, the town of Constantine, the City of Cities, where many of us spent her adolescence and their childhood years. We remember the Vasilida (Queen) of the Cities as we had left it then, the first half of the decade of the 60's, when the Turks forced us to leave.
Until the 60's the Greeks of Polis were about 110.000-112.000 while in times of holidays like Christmas and Easter, thousands of Greeks overwhelmed the neighbourhoods and churches and.
The always active Greek minority were particularly happy during Christmas-New Year and Epiphany. Regardless if we were in the mouth of the wolf, we tried to maintain the customs in the best possible way and to continue the tradition we inherited from our ancestors.
In periods where Greek-Turkish relations were in tense or, when here in Cyprus incidents with the Turkish Cypriots occurred, the price was paid by the minority of Polis (City) who were an easy target for the Turks. In such periods, which unfortunately were not rare, we tried to limit the festivities as far as possible in order to avoid Turkish provocations. For example, the Christmas of 1963 or the Easter of 1964 when there were riots in Cyprus, we remained at home and celebrated with fear.
When the Greek element in the City (until 1965) was flourishing, most Romies (Greek women) did not use to work, but dealt with the housework. Especially before Christmas they had extra duties. Despite the severe cold of December, a housewife would open all the windows of the house to get air and deal with the chouzmetia, as we Constantinopolitans used to call, the cleaning of the house.
Decorating the Christmas tree would take 2-3 days before Christmas. The trees were natural pines that are abound in Constantinoupolis. Apart from the fragile colourful balls, the tree will be decorated with plenty of cotton snow and coloured lights.
All family members, especially children should be present when we decorated the Christmas tree. Making of "Vasilopitas" (traditional cakes) was a special procedure, which required a lot of preparation. I do not know which spices and ingredients they put inside the dough, but I remember very well that the smell that covered the Greek neighbourhoods. The same thing happened with the Greek pastry shops-bakeries. For them the ingredients of a traditional Vasilipita (traditional cake) was a top secret.
On Christmas Eve the boys could sing the carols holding a duval, not the known to us triangles. Because we feared the Turks, the group usually consisted of 3-4 children hiding the duval under their coat when passing outside Turkish associations, clubs or coffee-shops.
In the early hours of Christmas all members of the family would go to the church of the parish or to Saint George of the Ecumenical Patriarchate in Phanar where we faithfully attended the Christmas Divine service.
The children - and even the older people- used to wear the best clothes as they would receive the Holy Communion and after church they would go to a cousin's or a friend's house for chicken soup. You realize how we were longing for the time when would eat a steamed soup in the severe cold of the city and after a prolonged fasting.
After breakfast and before Christmas meal our young people used to walk towards the Grand Peran Avenue where a leisurely walk in it on Sundays and public holidays was necessary. Young people from all the neighbourhoods of the new town would be gathered in this avenue for the promenade, for appointments, the cinema or theatre and parties.
In Christmas promenade we usually accompanied a relative or friend who would come over from Greece for the Christmas holidays, or we would meet the students who return to town to pass their holydays with their family.
The Christmas food should have been very rich. Even the poorest Romios (Greeks) would deposit some money so that the Christmas Lunch would be plentiful. A Greek lady from this town would do her best in order to create the best possible and most delicious food cooked with the finest ingredients. The goose was one of the main dishes. The afternoon of Christmas was dedicated to Christs and Christines who have their name-day on Christmas.
New Year's Eve
Immediately after Christmas, preparations for the New Year Eve began. One of the customs every house was to put in a basket all kinds nuts so that "when Saint Basil came to bring the gifts, he would fill his pockets with them and eat them on his way".
New Year's Eve boys, will go out n groups again to sing carols. Groups of students from the Greek High Schools would visit the houses of distinguished Greek traders and teachers for carols and collecting the money for poor families.
The whole family usually spent this night at home and not at the houses of friends or relatives. Until midnight they would be eating and having fun, waiting for the big moment, the turn of the year.
At that time there was no television to watch the minutes and seconds before the entrance of the New Year. The sign of the beginning of the New Year was given by the clocks of the wall or radios. A few seconds before the advent of the New Year, we switched off the lights and then the clock struck midnight the landlord of the house opened the window and with a pan in one hand and a pestles in another he started making a loud noise striking on the pan. You can imagine what loud noises could be heard, which lasted several minutes.
After that we cut the cake, waiting to see who would find the flouri (the coin inside the cake), and then we open the gifts. We spent the rest of the night playing cards. The First Day of the year was celebrated in the church of the Holy Mother of Vefa, it was a habit to visit this church on the first day of each month and mainly each New Year's Day. The first person who entered a house on New Year's Day, would have to break a pomegranate at the entrance.
Epiphany When the Turks allowed us to bless the waters we went out to the suburbs or the Bosporus Horn Gulf. There were many people attending the service of the Ecumenical Patriarch. Depending on weather conditions and orders of the Turks the other churches would hold the service inside or outside the church. The cycle of the festivities closed with the holiday of Saint John, a day when many people have their name-days.
Writing these lines we return back to the decade of the 60's, when there were many Greeks in the city. The hostile attitude of the Turks against the Greeks forced them to leave their birthplace.
Today there are only 1.700-2.000 Greeks among a population of 12 million. And this year, during these Holy Days our spirit was there, near our fellow citizens. Together we light a candle in the church of our Lady of Vefa and prayed to strength courage and patience for those who still live there.
Spyros Athanasiadis
Journalist
Χριστούγεννα στην Πόλη
Του Σπύρου Αθανασιάδη
Οι άγιες μέρες στην Κωνσταντινούπολη
Τις άγιες αυτές μέρες η μνήμη των συμπολιτών μου όπου γης Κωνσταντινοπολιτών στρέφεται στην γενέτειρα μας , στην του Κωνσταντίνου Πόλη, στην Πόλη των Πόλεων, εκεί όπου πολλοί από μας πέρασαν τα εφηβικά και νεανικά τους χρόνια .Αναπολούμε την Βασιλίδα των Πόλεων όπως την αφήσαμε τότε, το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 60, όταν οι τούρκοι μας ανάγκασαν να την εγκαταλείψουμε.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας αυτής οι Έλληνες της Πόλης ήταν κάπου 110,000-112,000 ενώ σε περιόδους εορτών όπως των Χριστουγέννων και Πάσχα κατέκλυζαν τις ελληνικές συνοικίες και ναούς και εκατοντάδες ή/και χιλιάδες Ελλαδίτες .
Η πάντα δραστήρια ελληνική μειονότητα τις μέρες των Χριστουγέννων-Πρωτοχρονιάς- Θεοφανίων ντυνόταν στα γιορτινά της. Άσχετα αν βρισκόμασταν στο στόμα του λύκου, προσπαθούσαμε να διατηρήσουμε τα ήθη και έθιμα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να συνεχίσουμε τις παραδόσεις που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας.
Σε περιόδους όπου οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρισκόταν σε ένταση ή εδώ στην Κύπρο σημειώνονταν επεισόδια με τους Τ/Κ, το τίμημα το πλήρωνε η εύκολη λεία για τους τούρκους, η μειονότητα της Πόλης. Σε τέτοιες περιόδους, που δυστυχώς δεν ήταν σπάνιες, προσπαθούσαμε να περιορίσουμε στο μέτρο του δυνατού τις εορταστικές εκδηλώσεις για να μην προκαλέσουμε τους τούρκους.
Για παράδειγμα τα Χριστούγεννα του 1963 (λόγω της τουρκανταρσίας στην Κύπρο) ή το Πάσχα του 1964 (λόγω των απελάσεων Ελλήνων υπηκόων) τα γιορτάσαμε όχι με λαμπρότητα και επισημότητα, αλλά με φόβο και με πολλούς ομογενείς να προτιμούν να παραμένουν στα σπίτια τους.
Τον καιρό που άνθιζε το ελληνικό στοιχείο στην Πόλη (μέχρι 1965) οι περισσότερες ρωμιές δεν εργάζονταν αλλά ασχολούνταν με τα οικιακά . Ειδικά σε περιόδους όπως οι παραμονές των Χριστουγέννων είχαν επιπρόσθετα καθήκοντα . Παρά το τσουχτερό κρύο του Δεκέμβρη, η νοικοκυρά θα άνοιγε όλα τα παράθυρα του σπιτιού για να αεριστεί και να ασχοληθεί με τα χουζμέτια της, όπως συνηθίζαμε να λέμε, εμείς οι Κωνσταντινουπολίτες, την γενική καθαριότητα του σπιτιού.
Το στόλισμα του δένδρου θα γινόταν 2-3 μέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Τα δένδρα ήταν φυσικά και συνήθως πεύκα που αφθονούσαν και αφθονούν στην Κωνσταντινούπολη. Εκτός από τις εύθραυστες πολύχρωμες μπάλες, το δένδρο θα έφερε μπόλικο χιόνι από βαμβάκι ενώ για φωτάκια χρησιμοποιούσαμε έγχρωμα κεράκια.
Στο στόλισμα του δένδρου έπρεπε να παρίσταται όλα τα μέλη της οικογένειας και ειδικά τα παιδιά. Το ζύμωμα της βασιλόπιτας ήταν μια ξεχωριστή διαδικασία που απαιτούσε αρκετή προετοιμασία. Δεν γνωρίζω ποια μπαχαρικά και υλικά έβαζαν μέσα στη ζύμη, θυμάμαι όμως πολύ καλά ότι οι ελληνικές συνοικίες μοσχομύριζαν. Το ίδιο συνέβαινε και με τα ελληνικά ζαχαροπλαστεία τα όποια κρατούσαν μυστικά, σαν κόρη οφθαλμού, τα συστατικά της παραδοσιακής πολίτικης αϊβασιλόπιτας.
Την παραμονή των Χριστουγέννων τα αγόρια θα λέγαμε τα κάλαντα κρατώντας όχι το γνωστό μας τρίγωνο αλλά ένα νταούλι. Επειδή φοβόμασταν τους τούρκους, η ομάδα αποτελείτο από 3-4 παιδιά και συνήθως κρύβαμε το νταούλι κάτω από το παλτό μας όταν περνούσαμε από σωματεία, λέσχες ή καφενεία τούρκων.
Τις πρωινές ώρες των Χριστουγέννων όλα τα μέλη της οικογένειας πορευόμασταν στην εκκλησίας της ενορίας ή μεταβαίναμε στον Άγιο Γεώργιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι όπου με ευλάβεια παρακολουθούσαμε την χριστουγεννιάτική Θεία λειτουργία .
Τα παιδία –και όχι μόνο - φορούσαν τα καλά τους ρούχα αφού θα μεταλάμβαναν και μετά την εκκλησία θα μετέβαιναν σε κάποιο συγγενικό ή φιλικό σπίτι για την κοτόσουπα. Αντιλαμβάνεστε με πόση λαχτάρα περιμέναμε την στιγμή που θα βρισκόμασταν μπροστά σε ένα πιάτο αχνιστής σούπας στην παγωνιά εκείνη της Πόλης και μετά από μια παρατεταμένη νηστεία.
Μετά το πρόγευμα και πριν από το χριστουγεννιάτικο γεύμα η νεολαία μας θα όδευε προς την Μεγάλη του Πέραν Οδό όπου η βόλτα σε αυτήν τις Κυριακές και αργίες ήταν απαραίτητη. Από όλες τις συνοικίες της Πόλης οι νέοι/ες θα συγκεντρώνονταν στην λεωφόρο αυτή για τον περίπατο, για τα ραντεβού για σινεμά ή θέατρο ή και πάρτι ρεφενέ.
Στη βόλτα των Χριστουγέννων συνήθως συνοδεύαμε και κάποιον συγγενή ή φίλο που θα έρχονταν από την Ελλάδα για τις διακοπές των Χριστουγέννων ή θα συναντούσαμε τους , έστω λίγους ,φοιτητές που επέστρεφαν την Πόλη για να περάσουν τις άγιες μέρες με την οικογένειά τους.
Τα χριστουγεννιάτικο τραπέζι έπρεπε να είχε και του πουλιού το γάλα. Και ο πτωχότερος Ρωμιός θα αποταμίευε κάποιες λίρες για να μην λείπει τίποτα από το τραπέζι. Η Πολίτισσα θα έδινε όλο της τον εαυτό προκειμένου να φτιάξει τα καλύτερα και εύγευστα φαγητά με τα αγνότερα υλικά . Η γαλοπούλα ήταν ένα από τα κύρια πιάτα. Το απόγευμα των Χριστουγέννων ήταν αφιερωμένο στους εορτάζοντες Χρίστους και Χριστίνες.
Πρωτοχρονιά
Από την επομένη των Χριστουγέννων άρχιζαν οι προετοιμασίες της Πρωτοχρονιάς. Ένα από τα έθιμα κάθε πολίτικου σπιτιού ήταν να βάλει μέσα σε καλάθι όλων των ειδών ξηρούς καρπούς ούτως ώστε "όταν έλθει ο Αι Βασίλης για να φέρει τα δώρα να γεμίσει τις τσέπες του με αυτούς προκειμένου να τους τρώει μέχρι να πάει σπίτι του" .
Την παραμονή τα αγόρια , με τις ίδιες ομάδες ,θα έβγαιναν και πάλι για κάλαντα
Ομάδες μαθητών των ελληνικών λυκείων θα επισκέπτονταν σπίτια επώνυμων ελλήνων, βιομηχάνων, εμπόρων, καθηγητών για κάλαντα και τα χρήματα που συγκέντρωναν προορίζονταν για άπορες οικογένειες.
Συνήθως το βράδυ της παραμονής έβρισκε όλη την οικογένεια στο σπίτι της και όχι σε σπίτια φίλων ή συγγενών. Μέχρι τα μεσάνυκτα το τραπέζι ήταν στρωμένο και όλα τα μέλη της οικογένειας τρώγοντας και διασκεδάζοντας να περιμένουν την μεγάλη στιγμή, την αλλαγή του χρόνου.
Η εποχή δεν πρόσφερε τηλεόραση για να παρακολουθούμε τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα προτού μας αφήσει ο παλιός ο χρόνος. Το σύνθημα ότι μπήκαμε στο νέο χρόνο τον έδιναν τα ρολόγια του τοίχου ή τα ραδιόφωνα Μερικά δευτερόλεπτα πριν την έλευση του νέου έτους, σβήναμε τα φώτα και μόλις σήμανε μεσάνυκτα ο νοικοκύρης του σπιτιού άνοιγε το παράθυρο και με μια κατσαρόλα στο ένα χέρι και ένα γουδοχέρι στο άλλο άρχιζε να κτυπά με δύναμη. Σε γειτονιές που ήταν αμιγώς ελληνικές φαντάζεστε το τι πανδαιμόνιο δημιουργούνταν και το οποίο διαρκούσε αρκετά λεπτά.
Ακολουθούσε το κόψιμο της πίττα , η αγωνία για το φλουρί, το άνοιγμα των δώρων Οι ώρες μέχρι το πρωί περνούσαν με χαρτοπαίγνιο. Την Πρώτη του έτους την γιορτάζαμε στην εκκλησία της Παναγίας του Βεφά όπου συνήθιζαν να την επισκέπτονται οι έλληνες κάθε πρωτομηνιά και κυρίως κάθε πρωτοχρονιά. Το πρώτο άτομα που θα έμπαινε στο σπίτι την πρωτοχρονιά ,θα έπρεπε να σπάσει στην είσοδο ένα ρόδι.
Θεοφάνεια
Όταν οι τούρκοι μας επέτρεπαν αγιάζαμε τα ύδατα και προς τον σκοπό αυτό πηγαίναμε στα προάστια του Βοσπόρου ή του Κερατίου Κόλπου . Μεγάλη προσέλευση πιστών υπήρχε στο ναό όπου την Θεία Λειτουργία τελούσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Στους υπόλοιπους ναούς τα ύδατα αγιάζονταν μέσα σε κολυμβήθρα μέσα ή έξω από το ναό ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τις εντολές των τούρκων. Ο κύκλος των εορτών έκλεινε με την εορτή του Αγίου Ιωάννη, μια γιορτή με πολλούς εορτάζοντες.
Σύροντας αυτές τις γραμμές επιστρέψαμε στη δεκαετία του ΄60 όπου ακόμη το ελληνικό στοιχείο στην Πόλη ήταν ζωντανό. Η εχθρική στάση των Τούρκων εναντίον στοιχείου αυτού ανάγκασε τον ξεριζωμό του από τις πατρογονικές του εστίες.
Σήμερα μόλις και αριθμούμε 1,700-2,000 άτομα σε έναν πληθυσμό των 12 εκατ. της Πόλης. Και φέτος, τις άγιες αυτές μέρες βρεθήκαμε νοερά κοντά στα αδέλφια μας της Πόλης. Ανάψαμε και πάλι μαζί το κερί μας στην Παναγία του Βεφά και την παρακαλέσαμε να δώσει δύναμη, κουράγιο και υπομονή στους εναπομείναντες Ρωμιούς της Πόλης να συνεχίσουν να φυλάνε Θερμοπύλες.
Σπύρος Αθανασιάδης
Δημοσιογράφος
AGIA SOPHIA
No comments:
Post a Comment